KLM-schaamte
Luister, we moeten niet denken dat KLM al gered is in deze barre tijden. Dat maakte KLM-topman Pieter Elbers wel duidelijk. Want je kunt natuurlijk niet al die steunpakketten, leningen van de overheid, het aandeel van de overheid in het bedrijf, subsidies voor kerosine, en andere maatregelen bij elkaar optellen. Nee, KLM zal waarschijnlijk nog meer steun nodig hebben. En dat ‘Brussel’ eisen gaat stellen aan die steun gaat te ver. Want “om leningen te kunnen terugbetalen, moet het verdienmodel in stand blijven” (bron). Of is dit juist hét moment om het verdienmodel eens aan te passen?
KLM als kroonjuweel
KLM is samen met de haven van Rotterdam en Schiphol toch wel één van de drie kroonjuwelen van de BV Nederland. Het bedrijf kende vele hoogte- en dieptepunten en gaat al enige jaren gebroederlijk door het leven met het Franse kroonjuweel Air France. Het kenmerkende blauwe van de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij heeft een speciale plek in onze harten. Maar, dat maskeert dat het bedrijf op kunstmatige manier in leven is gehouden. En niet door het robuuste bedrijfsmodel.
De eerdergenoemde fusie met Air France was noodzakelijk, een groter aandeel van de Nederlandse overheid was nodig, gesubsidieerde kerosine was van vitaal belang, tegen het afwenden van de zogenaamde vliegbelasting werd gelobbyd (met succes tot dit jaar) en buffers werden niet of nauwelijks opgebouwd. Wel werden befaamde buy-out programma’s opgezet om de eigen koers kunstmatig hoog te houden. Dit klinkt niet als een bedrijf waarvan het bedrijfsmodel mee beweegt met de tijd.
De grote reset door de pandemie
Dat instabiele bedrijfsmodel werd duidelijk tijdens deze pandemie. Er wordt een mega-verlies geleden en KLM heeft steun nodig. Financiële steun. Wopke Hoekstra tast diep in de buidel door een combinatie van directe staatsteun en het uitschrijven van voordelige leningen, maar de voorwaarden die daaraan zitten zijn ver te zoeken. Ook de rationale om KLM te redden is een rationale die bij luchthaven Schiphol hoort, niet bij uitvoerder KLM. Want “direct en indirect zorgt luchthaven Schiphol en het netwerk van internationale bestemmingen van KLM voor duizenden banen” (bron). Volgens mij heb je dat internationale netwerk ook met niet-Nederlandse luchtvaartvervoerders. En wij wilden toch juist zo aantrekkelijk zijn voor buitenlandse partijen?
Dan over de voorwaarden, want die bagatelliseer ik misschien nu, maar de scherpe lezer wil weten waarom. Als eerste is er de voorwaarde dat de medewerkers financieel inleveren. Gelukkig is dit voor het personeel dat minder verdient niet een grote aanslag, maar voor de grootverdieners, de piloten, kan dit wel 20% zijn. Goede zaak denkt u. Echter, een andere voorwaarde is dat er geen bonussen worden uitgekeerd. Laat het nou net zo zijn dat een aanzienlijk deel van het pilotensalaris variabel is en dus aan een bonus gekoppeld is. Door de bonus niet te krijgen, voldoen de piloten dus in één klap aan twee voorwaarden. En kunnen zij dus ongegeneerd in het clubje van bestbetaalde piloten van Europa blijven zitten (bron en bron).
Een andere voorwaarde is de rol van KLM in het op peil houden van het internationale netwerk. Want natuurlijk kan geen enkele andere luchtvaartmaatschappij dat. En natuurlijk zou zonder KLM echt niemand verbonden willen zijn aan Schiphol. U hoort het al: sarcasme in mijn toon, dit is een schijnvoorwaarde. Maar de laatste drie voorwaarden zijn het mooist.
KLM “vermindert de CO2-uitstoot met 50 procent per passagierkilometer in 2030”, wat sowieso al eigenlijk niet anders kon als we het Klimaatakkoord van Parijs en de Europese Green Deal serieus nemen. KLM “vermindert het aantal nachtvluchten van 32.000 naar 25.000”, wat vanzelfsprekend is aangezien de vraag is weggevallen. En vanaf 2030 is 14% van het brandstof verbruik duurzaam. Terwijl de auto-industrie naarstig op zoek is naar 100% met elektrische auto’s en auto’s op waterstof en het Openbaar Vervoer er alles aan doet om ook op 100% te komen, komt ons kroonjuweel weg met 14%.
Om je kapot te schamen
De horeca wordt gevraagd zich aan te passen en haar bedrijfsmodel op de schop te gooien om deze pandemie te overleven. Kappers hebben geen mogelijkheid om hun bedrijfsmodel echt aan te passen en zullen de misgelopen inkomsten nooit goed kunnen maken. Het MKB van Nederland trekt alle goede, innovatieve ideeën die het hebben uit de kast en probeert met staatssteun de eindjes aan elkaar te knopen. Voor de zorg vinden we een daverend applaus en een eenmalige bonus van €1000 wel voldoende. Deze mensen uit al deze sectoren zorgen er via hun belastingen voor dat KLM met schijnmaatregelen overeind mag blijven staan en niets aan haar bedrijfsmodel hoeft te veranderen.
Begrijp me niet verkeerd: het is niet zo dat KLM geen steun verdient. Al kun je beredeneren dat KLM niet vitaal is voor onze economie, maar dat doe ik niet. Net als vele andere bedrijven zijn dit moeilijke tijden voor de luchtvaartmaatschappij. Waar ik me als Nederlander wel voor schaam is dat de voorwaarden zo schraal zijn en het gedateerde (en natuurvernietigende) bedrijfsmodel ten koste van alles in stand wordt gehouden. In plaats van al die steun, kunnen we ook komende zaterdag om 16.00 met z’n allen massaal klappen voor KLM. Dat werkte ook voor de zorg.